Ölkəmiz müstəqillik qazanandan sonra dağılmaq aksioması ilə güc-bəla nəfəs çəkən sovet iqtisadi sistemindən bizim üçün tamamilə yeni olan bazar iqtisadi sisteminə keçmək yoluna çıxdı. Ötən əsrin 90-cı illərinin iqtisadi və sosial vəziyyəti hamımıza məlumdur. Əsas ərzaq məhsulları talonla satılır, maaşla dolanan əhali ayı birtəhər başa vururdu. Həmin illərdə dövlət də, xalq da, mütəxəssislər də kapitaliszmə məxsus bazar iqtisadiyyatının formalaşmasını həsrətlə gözləyirdi. Mərhum Heydər Əliyev 1993-cü il oktyabrın 10-da Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Andiçmə mərasimindəki nitqində demişdi: “On illər boyu yaranmış iqtisadi-sosial sistemdən sərbəst iqtisadiyyat sisteminə keçmək böyük çətinliklərlə bağlıdır. Bu sahədə son illərdə buraxılan səhvlər vəziyyəti daha da gərginləşdirmişdir. Ancaq biz bu yolla getməliyik, başqa yol yoxdur. Bu iş Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatına, ənənələrinə uyğun olaraq təşkil edilməlidir. Bu yola keçərkən əlimizdə olan iqtisadi potensialdan səmərəli istifadə etməliyik, onun bundan sonra dağılmasına yol verməməliyik. Çalışmalıyıq ki, bu potensial bütün Azərbaycan xalqının sərvəti kimi bundan sonra da respublikamızın bütün vətəndaşlarının, bütün təbəqələrin həyat tərzinin yaxşılaşması üçün şərait yaratsın”. Bəli, ölkənin rəhbəri başda olmaqla xalq yaxşı yaşamaq üçün güclü iqtisadiyyat arzulayırdı və bazar iqtisadiyyatını bunun ən məqbul yolu sayırdı.
Azərbaycan tədricən bazar iqtisadiyyatına keçməyə başladı. Ancaq necə? Keçidin əvvəlində ölkədə elə bir xaos yarandı ki, hökumət məcbur olub yeni iqtisadiyyatın Azərbaycan variantını tətbiq etməyə başladı: Tənzimlənən bazar iqtisadiyyatı. Yeni iqtisadi sistemdə dövlət öz dominant rolunu saxlamaqla yanaşı sahibkarlığını tənzimlənməsi strategiyasını da hazırlamaq məcburiyyətində qaldı. Çünki, vətəndaşlarımız müstəqil fəaliyyətə hazır deyildilər, hər bir işdə dövlətin işə qarışmasını istəyirdilər. Amma dövlətin tənzimlədiyi sistemdə əsas rolu məmurlar yerinə yetirirdi, başqa sözlə, vəzifədə oturanlar şəraitdən istifadə edərək özləri biznes və istehsalla məşğul olurdular. Baxmayaraq ki, bu, qanunla qadağan idi. Bizim bazar iqtisadiyyatının əsas mənfi cəhəti də bu hal idi. Çox keçmədən məmurlar dövlətin vəsaitini öz şirkətlərinə yönəldərək hədsiz dərəcədə varlandılar və bununla da biznesmenə yox, oliqarxlara çevrildilər.
Azərbaycanın tənzimlənən bazar iqtisadiyyatında maraqlı və lazımlı dövr təxminən 15 il əvvəl-iqtisadi islahatlara keçidlə başladı. 80-90 faiz neft və qazdan asılı olan ölkə iqtisadiyyatı qeyri-neft sektoruna qoyulan investisiyalar sayəsində genişlənməyə başladı. Ötən əsrin 90-cı illərində neft və qazın iqtisadi dominantlığı normal sayılırdı, ayrı gəlir mənbəyi yox idi. Amma, XXI əsrin əvvəllərindən iqtisadi şaxələndirmə strategiyasının hazırlanması qeyri-neft sektorunun canlanmasına, geniş əhali təbəqəsinin sahibkarlıq fəaliyyətinin güclənməsinə səbəb oldu. Yəni, bacarıqlı insanların dövlətdən sosial asılılığı aradan qalxdı. Üstəlik, sahibkarlar özlərini təmin etməklə yanaşı dövlətə vergi verdilər və işsizliyin azalmasına yardım etdilər.
Bu gün Azərbaycan iqtisadiyyatı aydın proqrama malik ardıcıl inkişaf yolundadır. Ancaq nöqsanlar da çoxdur. Monopolizm, fürsətçilik, dövlət vəsaitlərinin mənimsənilməsi, korrupsiya, daha dəqiq desək, mənəvi tənəzzül kifayət qədər geniş yayılıb. Bu vəziyyətin başında məmurlar dayanır. Bu cür məmurların cəmiyyətə təsiri nəticəsində isə sıravi vətəndaşlardan ibarət böyük fırıldaqçı təbəqə meydana çıxıb. 2020-ci ildə ölkədə baş verən cinayətlərin 50 faizi məhz fırıldaqçılığa bağlıdır.
Hər bir halda, hesab edirik ki, gələcəyə nikbin baxmaq lazımdır. Çünki, dövlətin siyasi rəhbərliyi neqativ hallara qarşı sərt mübarizə tədbirlərini ildən-ilə gücləndirir. Məhkəmələrdə baxılan işlərin xronikasını izləyəndə bu proses aydın görünür.

Novruz Novruzov

AzVP-nin Siyasi Şurasının sədri

Bu günlərdə Azərbaycanla Tacikistan arasında bağlanmış bir sıra dövlət sənədləri Qədim İpək yolunun müasir marşrutu üzrə yaranmış beynəlxalq nəqliyyat qovşağına yeni qolun əlavə olunmasına əsaslar yaradıb. Sovetlər dönəmindən bu dövlətlər arasında yaranmış iqtisadi bağlar müstəqillik illərində bərabərhüquqlu iqtisadi əməkdaşlığa çevrilib. Lakin dağılmaq və yenidən qurulmaq prosesi ağır şərtlər altında baş verdiyindən bu vaxtadək mövcud imkanlardan tam istifadə etmək mümkün olmayıb. Azərbaycanın dövlət başçısı İlham Əliyevin Tacikistana səfəri və bu ölkənin rəhbəri İmoməli Rəhmonla görüşləri iki dövlət arasında münasibətlərin daha yüksək səviyyə qalxmasında həlledici rol oynamalıdır. Belə ki, Azərbaycan dövlətinin xarici siyasətinin təməl daşı qarşılıqlı fayda əsasında səmərəli əməkdaşlığa söykənir.
Cənubi Qafqazda və Orta Asiyada yerləşmiş dövlətlər qonşu olmaq etibarı ilə bir-birlərinə qırılmaz tellərlə bağlıdır. Üstəlik, etnik və mənəvi dəyərlərin ümumiliyi bu bağlılığı inkaredilməz zərurətə çevirir. Bundan başqa, Azərbaycanın siyasətində daim ədalətli mövqe sərgilənməsi, dövlətlərin müstəqilliyinə və inkişafına dəstək göstərilməsi prioritet istiqamətə çevrilib. Bu yaxınlarda Qoşulmama Hərəkatının Bakıda keçirilmiş bir sıra müstəmləkə dövlətlərinə göstərilən havadarlıq buna sübutdur. Bu baxımdan beynəlxalq aləmdə öz iqtisadi imkanları ilə zəif ölkələr üçün donor dövlət sayılan və regional liderə çevrilən Azərbaycanın tarixi köklərlə bağlı olduğu ölkəyə əlverişli iqtisadi əlaqə təklif etməsi tamamilə anlaşılandır.
Tacikistanla imzalanmış dövlət sənədləri torpaq münasibətləri, coğrafi informasiya, daxili işlər nazirlikləri arasında, gömrük, iqtisadiyyat, xarici siyasət, mədəniyyət və sairə sahələrdə əməkdaşlığı ehtiva edir. Münasibətlərin belə intensiv inkişafının məqsədi, aydındır ki, ilk növbədə beynəlxalq nəqliyyat qovşağının yeni qolunun yaradılmasına xidmət edir. Ancaq iş bununla bitmir. Tacikistanın ən yaxın və tarixən əlaqələri olan qonşu dövlətlər Türk Dövlətləri Təşkilatının üzvləridir. Bu da o deməkdir ki, bu dövlətlərin tam açılq olan iqtisadi inteqrasiya yolu Tacikistan üçün də inkişafın üfüqlərini göstərir. Təsadüfi deyil ki, hazırda Azərbaycanın ali hərbi məktəblərində 50 tacik kursant hərbi quruculuğun sirlərinə yiyələnir. Azərbaycan ordusu isə dünyanın ən güclü ordularından biri sayılan Türkiyə ordusunun modeli əsasında qurulub. Demək, Tacikistanın TDT ilə münasibətlərinin inkişafında Azərbaycan ilə əlaqələri mühüm rol oynayır.
Azərbaycanla münasibətlərin yeni səviyyəsi Tacikistanın Avropa ölkələrinə yolunu açır. Bu ölkənin kənd təsərrüfatının əsas məhsullarından olan pambığın inkişaf etmiş bazarlara Bakı-Tiflis-Qars dəmiryolu vasitəsilə birbaşa çıxışının təmin edilməsi böyük iqtisadi əhəmiyyətə malikdir. Sözsüz ki, Tacikistanda bunu başa düşür və qiymətləndirirlər. Aydın görünür ki, Azərbaycanın Cənubi Qafqazdan kənarda daha bir ölkə ilə dostluq və əməkdaşlıq münasibətlərinin möhkəmləndirilməsi prosesi uğurla davam edir.
Novruz Novruzov
Azad Vətən Partiyası Siyasi Şurasının sədri

İnamla demək olar ki, Azərbaycan Ordusu hazırda Cənubi Qafqazda ən güclü olmaqla dünyanın ən çox inkişaf etmiş orduları ilə rəqabət aparmağa qadirdir. Onun silahlı qüvvələrinin arsenalında müasir silahlar yer tutur. Ordunun təminatı yüksək səviyyədədir. Əsgərlərin döyüş hazırlığı mükəmməl təlimat və təcrübə əsasında aparılır.
Heç kimə sirr deyil ki, dövləti xarici düşmənlərdən qoruyan əsas dayaq ordudur. 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin həyata keçirdiyi mühüm tədbirlərdən biri də Milli Ordunun təşkili idi. Həmin il Əlahiddə Azərbaycan Korpusunun yaradılması ilə ordu quruculuğunun əsası qoyuldu. Lakin bolşeviklərin ölkəmizi ilhaqı nəticəsində Xalq Cümhuriyyəti süqut etdikdən sonra ordu quruculuğu prosesi dayandı. Diqqətəlayiq fakt budur ki, sovetlər dövründə hərbi quruculuq işi müstəsna olaraq Kreml mənsublarının ixtiyarında olsa da, Azərbaycanda 1969-cu ildə Heydər Əliyev hakimiyyətə gələndən sonra ölkəmizdə hərbi kadrların hazırlanması prosesi geniş vüsət aldı. Etiraf etmək lazımdır ki, bu, uzaqgörən, başqa sözlə, 40-50 il sonraya hesablanmış siyasət idi. O dövrdə Bakıda Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Məktəb yaradıldı.
SSRİ məkanında “müttəfiq respublika” adlandırılan ölkədə belə bir qərarın verilməsi cəsarət və “ölçülü-biçili” strategiya tələb edirdi. Azərbaycanda milli hərbi kadrların hazırlanması Moskva funksionerlərinin diqqətini dərhal cəlb etdi və H.Əliyevə güclü təzyiqlər başladı. Ancaq Azərbaycanın rəhbəri bu təpkiləri sovetlərin öz ideologiyaları fonunda dəf etməyi bacardı və başladığı işi sona çatdırdı. Azərbaycan müstəqillik qazanandan sonra bu məktəbin məzunları milli ordunun yaradılmasında əsas baza rolunu oynadı.
Azərbaycan Ordusunun uğurlarının arxasında gərgin iş, ağıllı fəaliyyət, düzgün qurulmuş hərbi strategiya durur. Ən yaxın tariximizdən məlumdur ki, bütün bunların əsası ötən əsrin 90-cı illərinin ortalarında yenə də mərhum Heydər Əliyev tərəfindən qoyulub. Həmin qarışıq dövrdə tarix xalqımızdan, dövlətimizdən tələb edirdi ki, güclü ordu yaradılsın. Erməni qəsbkarlarının qarşısını yalnız bu yolla almaq olardı. Bu vacib tarixi şərti yerinə yetirmək missiyasını cəsarətlə öz üzərinə götürən Heydər Əliyev müasir tələblərə cavab verən yeni ordu quruculuğunun memarı və strateqi oldu. Azərbaycan Respublikası gənclərinin 1-ci forumunun birinci ildönümü münasibətilə forum nümayəndələrinin bir qrupu ilə görüşdəki nitqində (Prezident Sarayı, 1 fevral 1997-ci il) Heydər Əliyev demişdi: “Etibarlı, güclü, Vətənini, torpağını müdafiə etməyə qadir silahlı qüvvələri olmayan ölkənin müstəqilliyi də etibarlı ola bilməz”. Bu gün Azərbaycan Ordusu dövlətimizin müstəqilliyini etibarlı şəkildə qoruyur. Torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi və ölkə ərazisində terrorçulara qarşı uğurlu əməliyyatların davam etdirilməsi dediklərimizə əyani sübutdur.
Ordu quruculuğu ardıcıllıqla davam etdirilməli, silahlı qüvvələrimizin müasirliyi və döyüş qabiliyyəti daim artırılmalıdır. Bu işdə nə fasiləyə, nə də arxayınçılığa yol vermək olmaz.

Novruz Novruzov

AzVP-nin Siyasi Şurasının sədri

Cənubi Qafqazın strateji manevr açarı uğrunda 30 ildir gedən amansız mübarizə haqda bu gün açıq kodlarla danışılır. Rusiya və Qərbin görünən, Fransanın üzdəniraq, İranın isə gizli fəaliyyətlərinin xarakteri siyasilər və ictimaiyyət üçün tamamilə aydındır. Vaxt vardı ki, Azərbaycan bu qüvvələr arasında, obrazlı desək, “içini gəmirə-gəmirə” manevr etməyə məcbur qalmışdı. Ancaq zaman öz işini gördü, addım-addım, səbirlə qüvvə toplayan, ölkədəki başıpozuq qüvvələırin başını bir yerə toplayıb nizami ordu quruculuğunu relsə qoyan və müasir hərbi sənaye yaradan, habelə ölkənin təbii sərvətlərindən məldə olunan gəlirləri əsas məqsədə - torpaqlarımızın azadlığı uğrunda mübarizəyə istiqamətləndirən dövlət son sözünü 44 günlük müharibədəki zəfərlə dedi. Bu uğur diplomatik mübarizəni açıq müstəviyə keçirdi. Çünki, bədxahların siyasi ikiüzlülüyünə daha yer qalmamışdı. ATƏT-in Minsk Qrupu adlandırılan və fəaliyyəti dövründə siyasi demaqoqluqdan başqa heç nə ilə məşğul olmayan bədnam missiya ömrünü biabırçı şəkildə başa vurmağa məcbur oldu. Bütün kodlar açıldı və Azərbaycanın əlində ədalətsiz diplomatiyaya qarşı inkaredilməz faktlara çevrildi.
Hazırda ABŞ və Rusiya Azərbaycanın zəfəri fonunda özlərini nə qədər təmkinli aparmağa çalışırlarsa, Fransa və İran bir o qədər hövsələsiz və düşüncəsiz hərəkət edirlər. Çünki, bu ölkələr 44 günlük müharibənin əvvəlində özlərini bitərəflər rolunda göstərirdilər. Çünki, Azərbaycanın məğlubiyyətinə inanırdılar. Axı, ermənilərin işğal etdikləri Azərbaycan ərazilərindəki müdafiə sədlərinin yaradılmasında onların da gizli iştirakı vardı.
İndi Azərbaycan dövlətinin başçısı Qarabağ regionu üzərində qurulan beynəlxalq siyasətin çirkinlikləri barədə açıq danışır. “Beynəlxalq vasitəçilər - ATƏT-in o vaxtkı Minsk qrupu danışıqların aparılması ilə faktiki olaraq bu işğalı möhkəmləndirməyə çalışırdılar. İndi hər şey aydın oldu - Fransanın Azərbaycana bu ədalətsiz və mənfi münasibəti təsadüfi deyil. Sadəcə olaraq, işğal dövründə bunu müəyyən dərəcədə pərdələmək istəyirdilər, sadəcə olaraq, bizi çaşdırmaq istəyirdilər. Amma baxın, müharibədən – İkinci Qarabağ müharibəsindən keçən iki il yarım ərzində bizə qarşı hansı çirkin əməllər törədilir, hansı əsassız ittihamlar irəli sürülür. Yəni, bütün bunlar göz qabağındadır, o cümlədən Avropa Parlamentinin Azərbaycana qarşı qəbul etdiyi bir sıra qətnamə yenə də ermənipərəst, rüşvətxor və anti-Azərbaycan qruplaşmanın məhsuludur və burada aparıcı rolu Fransa deputatları oynayır. İşğal dövründə də biz bunu təbii ki, hiss edirdik, amma bu dərəcədə yox. Təsəvvür edə bilməzdik ki, ölkələr bu dərəcədə riyakar, yalançı ola bilərlər. Adamın üzünə baxıb bir söz deyə, arxada başqa iş görə bilərlər” - bu fikirləri Prezident İlham Əliyev işğaldan azad ediləndən sonra bərpa dövrünü yaşayan Laçın rayonuna təyin etdiyi xüsusi nümayəndəsini qəbul edən zaman deyib.
Bu cür açıq danışıq iki vacib məqamı ehtiva edir: birincisi, Azərbaycan dünya çatındakı yerindən və mövqeyindən asılı olmayaraq bizə münasibətdə “qara oyunlar” oynamağa çalışanlara lazımı cavab vermək iqtidarındadır, ikincisi, “örtülü bazar, dostluğu pozar” prinsipi ilə dost-düşmən platformasında dumanlar dağıdılır, “kimin kim olduğu” üzə çıxır. Bu hal atılacaq növbəti diplomatik addımların konturlarını üzə çıxarır. Bu mənada Fransa və daha bir neçə dövlət kimi Azərbaycanın daxili işi olan Qarabağ bölgəsində erməni etnik qrupunun necə yaşaması məsələsində birtərəfli qaydada özbaşına təşəbbüslərlə çıxış etməyə çalışan dəvətsiz qonaqlara yerlərini aydın göstərmək lazımdır. Təbii ki, bu yolda Azərbaycan vətəndaşı olmaq istəməyənlər və yaxud ölkəmiz daxilində özlərinə separatçı qurum yaradanlar bizim üçün arzuolunmaz şəxslərdir. Dünyada elə bir ölkə yoxdur ki, öz ərazisində daxili separatçıların qalmasını istəsin. Bu, dövlətçiliyin şərtidir. Eyni zamanda öz vətəndaşının qayğısına qalmaq da dövlətçilik şərtlərindən biridir. Buna görə də Azərbaycan erməni millətindən olan vətəndaşlarının problemlərini özü həll etməyə və hüquqlarını qorumağa borcludur və buna qadirdir, necı deyərlər, “yengələrə ehtiyac yoxdur”.
Novruz Novruzov
AzVP Siyasi Şurasının sədri