XXI əsr Türk dünyasının siyasi və iqtisadi, mədəni və mənəvi sivilizasiyasının növbəti oyanışına şahidlik edir. Əsrimizin üçüncü onilliyində baş verən beynəlxalq geostrateji proseslər dünya düzəninin yenidən qurulması ilə yanaşı, qədim sivilizasiyaların yenidən dirçəlməsi prosesinin güclənməsinə təsir edir. Söhbət ilk növbədə sovet imperiyası dağılandan sonra müstəqilliyini bərpa etmiş türk dövlətlərindən gedir. Bu, sadəcə, arzu deyil və tarixin yetişdirdiyi zəruri gedişatdır. Çünki, əsrlər boyu dünyanın türk varlığını unutması üçün bir çox dövlətlər əllərindən gələni etmiş, iqtisadi və siyasi manipulyasiyalarla türk xalqlarının yüksəlişinə mane olmağa çalışmışlar. Səbəb də çox sadədir: Yer kürəsinin geniş ərazilərinə yayılmış və vaxtilə böyük dövlətlər qurmuş, qədim sivilizasiya yaratmış türklərin torpaq sahibliyini əlindən qoparmaqla onun mülklərini və təbii sərvətlərini ələ keçirmək olub.
Bu gün situasiya tamamilə başqa müstəvidə qərarlaşıb. Qazaxıstanın, Özbəkistanın, Türkmənistanın, Qırğızıstanın götürdüyü siyasi və iqtisadi istiqamət yeni geosiyasi birliyin real cizgilərinin formalaşması üçün ciddi əsaslar yaradıb. Bu dövlətləri Azərbaycan və Türkiyə ilə bərpa edilmiş Qədim Böyük İpək yolu başda olmaqla geniş nəqliyyat strukturu birləşdirir. Bu ölkələrin əhalisi bir-birinə doğma olan dillərdə danışır, fərqlənməyən folklor irsinə, ümumi tarixi faktlara, oxşar dünyagörüşünə malikdirlər. Amma bunlardan da vacibi hazırkı beynəlxalq geostrateji durum çəkici eyni zindana və eyni vaxtda vurmaqdır. Bu günlərdə Qırğızıstan Respublikasının Prezidenti Sadır Jarapovun ölkəmizə səfəri və Prezident İlham Əliyevlə keçirdiyi görüşlərdə müzakirə olunan məsələlər sadaladıqlarımızın əyani təsdiqidir. Prezident İlham Əliyevin rasional siyasəti isə həm də ölkəmizin təşəbbüskarlığını önə çıxarır. Qarşılıqlı iqtisadi əlaqələrin regionallıqdan beynəlxalq müstəviyə köçürülməsində Azərbaycan öndə addımlayır. Bakı-Tiflis-Ceyhan (BTC) neft kəməri, Bakı-Tiflis-Ərzrum və TANAP qaz kəmərləri, Bakı-Tiflis-Qars dəmiryol qovşağı Orta Asiyanın qardaş ölkələrinin Avropaya çıxışını təmin edən çox uğurlu layihələrdir. Bu təşəbbüslərin baş qaldırması və həyata keçirilməsində İlham Əliyevin əvəzedilməz şəxsi fəaliyyəti var. Qədim İpək Yolunun bərpası da bu qəbildən çox əhəmiyyətli işlər sırasına aiddir. İndi Xəzərin sahillərində yerləşmiş türk dövlətlərinin sahilləri bir tərəfdən Avropanı, digər tərəfdən Afrikanı döyəcləyən Aralıq dənizi sahillərinə birbaşa çıxışı var. Bu möhtəşəm istiqamətin yaradılmasında Azərbaycanın müstəsna rolu danılmazdır.
Qırğızıstan və Azərbaycan Prezidentlərinin Qarabağa birgə səfəri, Füzuli və Ağdam şəhərlərində gedən quruculuq işləri ilə tanışlıq, Qırğızıstanım sərmayəsi ilə Ağdamda tikiləcək orta məktəb binasının təməlinin qoyulması, Bakıda isə qırğız xalqının dünyaya bəxş etdiyi böyük yazıçı Çingiz Aymatovun abidəsinin ucaldılması böyük birliyə doğru atılan addımlardır. İki ölkə arasında yaxınlaşmanın strateji istiqaməti hərtərəfli inkişafa doğru yönəlib. Bu işdə geniş perspektivə malik Azərbaycan-Qırğız İnkişaf Fondu səmərəli fəaliyyət göstərir. Təsadüfi deyil ki, 25 milyon dollar nizamnamə kapitalı ilə təsis edilən fondun kapitalı qısa müddətdə 4 dəfə artaraq 100 milyon dollara çatıb. Hazırda Fond Qırğızıstanın İssık-kul gölü sahilində beşulduzlu otel tikməyə hazırlaşır.
Təkbətək görüşdən sonra mətbuata bəyanatında Prezident İlham Əliyev deyib: “Bu gün müxtəlif sahələrdə daha sıx fəaliyyətə yönəlmiş ikitərəfli sənədlər imzaladıq. İmzalanan sənədlər arasında Qırğız Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında ortamüddətli perspektivdə ikitərəfli qarşılıqlı fəaliyyətin əsas Yol xəritəsi qismində istifadə olunacaq əməkdaşlığın inkişafına dair beşillik kompleks proqramı ayrıca qeyd etmək istərdim. Həmçinin Qırğız Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında gəlirlərə görə vergilərə münasibətdə ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması və vergidən yayınmanın qarşısının alınması haqqında Sazişi qeyd etmək istərdim ki, bu, iki ölkənin təsərrüfat subyektlərinin qarşılıqlı iqtisadi fəaliyyətinin həyata keçirilməsində böyük əhəmiyyətə malikdir”.
Sonda aktual və vacib iqtisadi sənədlərin imzalanması ilə yekunlaşan bu cür görüşlər gələcəyə böyük ümidlər bəsləməyə imkan verir və türk xalqlarının mədəni birliyini, müasir situasiyalara uyğun inteqrasiya proseslərini sürətləndirir.

Novruz Novruzov

AzVP-nin Siyasi Şurasının sədri

AXCP Rəyasət Heyətinin üzvü Bəxtiyar İmanov bildirib ki, "Vətəndaşı 30 il hüquqdan məhrum edən rejim AŞPA-da səsvermə hüququnun bir illik dayandırılmasını dünyaya şikayət edir.

Məsələ ilə bağlı SİA-ya açıqlamasında Azad Vətən Partiyasının Siyasi Şurasının sədri Novruz Novruzov bunları deyib: "Bəxtiyar İmanovun məsələyə bu cür səthi yanaşması heç də təəccüblü deyil, çünki o AXCP üzvüdür. Bu qurumun nümayəndələri qərəzli münasibətləri ilə həmişə seçilirlər. Belə ki, Azərbaycan heç kimə şikayət etmir, birbaşa olaraq AŞPA üzərinə gedir, bu təşkilatın ikiüzlü siyasətini açıb ortaya qoyur. Bu gün Azərbaycanın bu cür beynəlxalq təşkilatlardan heç bir asılılığı yoxdur”.

N.Novruzov bildirib ki, Cənubi Qafqazda siyasi və iqtisadi maraqlar güdən Avropanın siyasi qurumlarının Azərbaycana ehtiyacı var: “Çünki, regionun lider ölkəsi məhz Azərbaycandır. Yaxşı olar ki, bu mövzuya toxunanlar Azərbaycana görə AŞPA-nı qınayan Avropa ölkələrinin mövqeyinə diqqət etsinlər. Ümumiyyətlə, siyasətlə məşğul olan hər bir kəs ilk növbədə öz ölkəsinin mənafeyinə xidmət edən həqiqəti müdafiə edər, daha başqalarının siyasətinə xidmət edən qarayaxmanı yox”.
Müəllif: Rəşid Qarayev

sia.az

Mart ayının 1-də Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 10-cu və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 2-ci iclaslarında çıxış edən Prezident İlham Əliyev deyib: “Cənub Qaz Dəhlizi artıq 3 ildir ki, fəaliyyətdədir. Bu layihə həqiqətən də uğur hekayəsidir. Bu, Avrasiyada ən böyük infrastruktur layihələrindən biridir. Uzunluğu 3500 kilometr olan inteqrasiya edilmiş boru kəməri sistemi olan bu layihə enerji təhlükəsizliyi və əməkdaşlıq layihəsidir. Cənub Qaz Dəhlizinin keçdiyi marşrut boyunca yerləşən bütün ölkələr arasında əməkdaşlıq olmasa, bu layihənin həyata keçirilməsi mümkün olmazdı”.
CQD layihəsi işə salınmazdan xeyli əvvəl, 2017-ci ildə Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti olan Donald Tusk verdiyi bəyanatda bildirmişdi: “Azərbaycan Avropa İttifaqı üçün mühüm tərəfdaşdır. Biz enerji sahəsində etibarlı və strateji tərəfdaşlığımıza əsaslanaraq işbirliyimizi daha da artırmaq istəyirik. Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyi və təchizatının şaxələndirilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bizim Cənub Qaz Dəhlizini tamamlamaq üçün ortaq öhdəliyimiz var. Bu, faktiki olaraq hər iki tərəf üçün əsas prioritetdir”.
CQD tikilməyə başlayandan təcrübəli ekspertlər bu kəmərin siyasi və iqtisadi əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirirdilər. Bu gün artıq bu hipotezlər reallığa çevrilib və Cənub Qaz Dəhlizinin iqtisadi dividentləri olduqca yüksəkdir. Həm də bu təkcə Azərbaycana deyil, kəmər boyunca yerləşən ölkələrə əhəmiyyətli gəlir gətirir. Məsələn, TAP qaz kəməri işə salınana qədər Albaniya mavi yanacaq idxal etməyib. Ancaq 2020-ci ildə bu nəqletmə xətti işə salınandan sonra ölkənin beynəlxalq qaz nəqli sisteminə inteqrasiyası baş verib. Belə ki, TAP-ın 215 km-lik hissəsi Albaniya ərazisindən keçir. Məlumdur ki, 2027-ci ilədək Azərbaycan Avropaya qaz təchizatını 2 dəfə artırmaq öhdəliyi götürüb. Bu, Azərbaycana böyük gəlir gətirir. Eyni zamanda ölkəmiz Albaniya, Şərqi Avropaya daxil olan bir neçə ölkənin qaz və enerji təchizatında böyük paya sahib olub. Albaniyanın TAP-dan əldə etdiyi faydalar həm iqtisadi, həm də regional enerji çıxışı və qovşağı kimi onun strateji əhəmiyyətinin artırıb.
İqtisadi əlaqələrə təbii qaz nəqlində əməkdaşlıqla başlayan iki ölkə artıq bu çərçivədə qalmaq fikrində deyil və daha geniş spektrdə yeni iqtisadi əlaqələr qurmaq üçün yüksək səviyyəli görüşlərin intensivliyini artırıb. Hər iki ölkənin prezidentlərinin qarşılıqlı səfərləri dostluq və qarşılıqlı anlaşma şəraitində keçib və nəticədə Azərbaycan-Albaniya iqtisadi, sənaye və texnoloji əməkdaşlıq üzrə İşçi Qrupu yaradılıb. Artıq qrupun hər iki ölkədə iclasları keçirilib, niyyət protokolları imzalanıb.
“Cənub Qaz Dəhlizi” XXI əsrin ən innovativ layihələrindən biridir. Məsələ burasındadır ki, layihənin təşəbbüsçüsü və əsas iştirakçısı Azərbaycandır. Bu səbəbdən layihə işə düşəndən sonra kifayət qədər yüksək divident gətirib. Çünki, bu kəmər Avropanın qaz idxalına yeni bir nəfəs verib. Artıq bu amili Avropa ölkələri görür və dəyərləndirirlər. Bu səbəbdən də Azərbaycanın siyasi və iqtisadi nüfuzu yüksələn xətlə inkişaf edir. Gürcüstan və Türkiyədən keçməklə Avropaya uzanan kəmərin keçdiyi ölkələrdə də Azərbaycan haqda təsəvvürlər aydınlaşır və ölkənin malik olduğu həqiqi güc və nüfuz əyan olur. Avropanın enerji təhlükəsizliyi konsepsiyasında Azərbaycanın rolu sürətlə artır. Çünki, neftlə yanaşı, Avropaya Azərbaycan qazı da ixrac olunur. Бu, böyük siyasi və iqtisadi çəkiyə malikdir. Bütün bu işlərin həyata keçirilməsi Azərbaycanın regionda əsas geostrateji ölkə olduğunu bir daha qabardır.

Novruz NOVRUZOV

AzVP-nin Siyasi Şurasının sədri

İki həftə əvvəl Münxen Təhlükəsizlik Konfransında çoxlu sayda dövlətlərin rəhbərləri və ya nümayəndələri ilə görüşlər keçirən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev fevralın fevralın 28-də Bakıda Alman İqtisadiyyatının Şərq Komitəsinin sədri Mixael Harmsın rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətini qəbul etməsi əvvəldən planlaşdırılmış görüş sayıla bilməz. Bir fakta diqqət yetirmək lazımdır ki, Münxendə əksər dövlətlərin nümayəndələri Azərbaycanın dövlət başçısı ilə görüşə öz təşəbbüsləri ilə gəlmişdilər. Təbii ki, bu cür diqqət ölkəmizin Cənubi Qafqazdakı liderlik mövqeyinə və ümumiyyətlə qlobal siyasətdə oynadığı rasional fəaliyyətinə söykənir. Alman nümayəndə heyətinin gəlişini təhlükəsizlik konfransında aparılmış müzakirələrin davamı sayılmalıdır. Üstəlik, alman parlamentinin üzvünün təşəbbüsü ilə haqsız olaraq Avropa Şurasında Azərbaycanın səs hüququndan məhrum edilməsinə görə bu səfəri üzrxahlıq amili kimi də qiymətləndirməkolar.
Atrıq heç kimə sirr deyil ki, Avropada “Avropa Birliyi” adlı bir xristian klubu yaradılıb və bu birlik dünyaya öz dini baxışları konsepsiyasından yanaşır.
Prezident İlham Əliyev dəfələrlə Qərbin ikili standartlar söykənən siyasətini ifşa edən çıxışlar edib. Alman nümayəndə heyəti ilə budəfəki görüşdə isə o, indiyədək dediklərini konkret faktlar əsasında sistemli şəkildə ifadə edib. Söhbət siyasətdə ayrı-seçkiliyin mənfi təzahüründən gedir. Prezidentin görüşdə dediyi “Cənubi Qafqazda ayırıcı xətlərin qurulması cəhdlərini görürük. Bununla bağlı Azərbaycanda bir çox insanlar belə düşünürlər ki, Avropa institutları tərəfindən Cənubi Qafqazda Gürcüstan və Ermənistanı çox yaxın qəbul etdikləri, Azərbaycanın isə demonizə edildiyi bir şəraitdə yeganə çıxış yolu bizim İslam dinimizdir” fikri təsadüfi deyil və Qərbin Azərbaycana münasibətindən doğan məntiqi nəticədir.
Prezidentin səsləndirdiyi fikirlər Qərbin yürütdüyü siyasətin iç üzünü bütün çılpaqlığı ilə göstərir və dünyanın yeni siyasi düzənində necə hərəkət etməli olduqlarını izah edir. “Rusiya indi nəyin baş verdiyini yaxşı anlayır və yeni reallıqları qəbul edir. ABŞ və Fransa da eyni cür hərəkət etməlidirlər. Əks təqdirdə, vəziyyət onların planlaşdırdığı kimi olmayacaq. Bu ölkələr Cənubi Qafqazda buranın aparıcı ölkəsi, iqtisadiyyatı, ordusu, geniş beynəlxalq əlaqələri olan Azərbaycan ilə işləməlidirlər” –deyə, İlham Əliyev dünya siyasətinin aparıcı ölkələrinə çatdırır ki, Azərbaycan sizin müstəmləkəniz deyil və qlobal siyasətdə öz sözü və yeri olan ölkədir. Ona yuxarıdan aşağı baxmaq olmaz. Bu cür fikirləri səsləndirmək sadəcə cəsarət məsələsi deyil, beynəlxalq siyasi arenada kifayət qədər nüfuz qazanmağın və siyasətdə özünəməxsusluğun ifadəsidir.
Prezident İlham Əliyevin bu çıxışını bütövlükdə dünyanın yeni düzəni kontekstində dinc yanaşı yaşamağın siyasi konsepsiyası saymaq olar və Qərbin Cənubi Qafqaz siyasətində korrektə etməsi üçün ən səmərəli istiqaməti ehtiva edir.
Novruz NOVRUZOV

AzVP Siyasi Şurasının sədri