İrəvanda belə hesab edirlər ki, Rusiya ilə müttəfiqlik münasibətləri Kremlin Ermənistana havadarlığından ibarətdir

Vətən müharibəsində Azərbaycanın qələbə eyforiyası uzun çəkmədi. Bir aylıq şadyanalıqdan sonra işğalçıların yaman günə qoyduqları torpaqlar, şəhər və kəndlər planlı şəkildə sürətlə bərpa dövrünə qədəm qoyub. Çünki, torpağın sahibi qayıdıb və bütün normal cəmiyyətlərdə olduğu kimi Qarabağda da həyat qaynamağa başlayıb. Minalardan təmizlənmiş torpaqlar haqda ən xırda məlumat belə əhalinin həyat sevincinə impuls verir.
Qarşı tərəfdə, yəni Ermənistanda isə məğlubiyyət eyforiyası hökm sürür və kapitulyasiyadan iki ay keçməsinə baxmayaraq erməni cəmiyyəti hələ də özünə gəlib reallığı dərk edə bilmir. Düzdür, bəzi erməni səlahiyyətliləri həqiqətləri dərk etməyə başlayıb, ancaq siyasi hərc-mərclik yaşanana Ermənistanda bu kimi faktlar vay-şivənlə qarşılanır. Bu da ona dəlalət edir ki, heç vaxt normal dövlətçiliyə malik olmayan ermənilərin sıraları hay-harayla cərgələnir. Bu cırtdan ölkənin hakimiyyəti bu vaxtadək başa düşməyib ki, Rusiya sözdə onunla müttəfiqlikdən danışsa da, işdə onun ağası vəzifəsini yerinə yetirir.
Bu günlərdə erməni cəmiyyətini aşağılayan daha bir hadisə baş verib. Mətbuatın yazdığına görə, yanvarın 11-də Moskvada Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan rəhbərliyinin görüşü olmalıdır. Və bununla əlaqədar Moskva İrəvana tibbi heyət göndərib. Məqsəd, görüşə hazırlıqla bağlıdır və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın koronavirusla bağlı vəziyyəti həkimlər tərəfindən araşdırılacaq. Bu faktla bağlı İrəvanda yenidən Rusiyanın satqınlığı barədə ritorik suallar yağdırılmağa başlanılıb. Mətbuatda başlanan qovğanın əsas məğzi bundan ibarətdir: nə üçün Moskva baş nazirin özünün həkim vnriqadasına etibar etmir və Rusiyadan xüsusi həkim heyəti göndərir? Bəs, görəsən görüşün digər iştirakçısı Əliyev üçün də rus həkimlərindən ibarət briqada göndərilibmi? Haqlı suallardır. Ermənilər bunu çözməkdə haqlıdırlar. Amma sualların cavabının interpretasiyası düzgün istiqamətə yönləndirilmir. Belə ki, ermənilər birdəfəlik başa düşməlidirlər ki, onlar müstəqil dövlət deyillər və yaxın yüz ildə bunu gözləməyin mənası yoxdur. Kremldə Ermənistana Rusiyanın bir əyaləti kimi yanaşılır və bunu daim onlara diktə edirlər. Təbii ki, rus həkim briqadasının Nikolun səhhətinə görə İrəvana getməsi zahirən absurd bir işdir. Lakin mahiyyət etibarı ilə bunun mənası var və o deməkdir ki, “ay ermənilər, siz bizdən asılısınız”.
Azərbaycana gəldikdə isə Moskva Bakıya hər hansı həkim briqadasını yalnız Azərbaycan hakimiyyətinin icazəsi və ya sifarişi əsasında göndərə bilər. Sadəcə, təcrübə mübadiləsi, dostcasına yeni texnologiyanın izahı və sairə daxilində. Çünki, Azərbaycan sözün həqiqi mənasında müstəqil dövlətdir. Regionun lideridir. Digər dövlətlərlə münasibətlərini və iqtisadi əməkdaşlığını ikitərəfli çəkildə qarşılıqlı mənfəət əsasında qurur.
Yaxşı olardı ki, ermənilər bu faktı Ermənistan baş nazirinin aşağılanması kimi yox, müstəqillik prizmasından təhlil edib nəticə çıxaralar. Bəlkə onda anlayarlar ki, kapitulyasiya nə deməkdir, Azərbaycanla münasibətləri necə qurmaq lazımdır. Əks halda onlar nə iqtisadi blokadadan çıxa biləcəklər, nə də normal dövlətçiliyə doğru istiqamətlənə biləcəklər. Əslində Ermənistan nə qədər gec olsa da, Azərbaycanın dövlətçilik təcrübəsini öyrənməlidir.
N.NOVRUZ

Müharibə sanki hər şeyə aydınlıq gətirmişdi, əslində isə işdə qaranlıq məqamlar çoxdur

Müharibə edib, tam məğlubiyyətə uğramaq kiçik məsələ deyil. Normal dövlətlərdə bu, böyük faciədir və bundan sonra mütləq buraxılmış səhvlərin təkrar olunmaması üçün səylər göstərilir. Lakin müstəqil olmayan və başqalarının diktəsi ilə oturub-duran dövlətlərdə bu taleyüklü məsələ heç də həmişə ciddiyə alınmır. Necə ki, Ermənistanın 44 günlük müharibədən sonra düşdüyü ağır vəziyyətə rəğmən yürütdüyü siyasət bütün tarixi və beynəlxalq normalarla ziddiyət təşkil edir.
Soruşula bilər ki, nə üçün əlində heç bir siyasi və iqtisadi, hətta mənəvi resurs olmayan Ermənistanın siyasi hakimiyyəti bu dərəcədə höcətlik göstərir. Sual kimi onun cavabı da aydındır: Ermənistanın adı müstəqil, özü kölə dövlətdir. Bu ölkənin hakimiyyətinin hər hansı bir özünəməxsus siyasəti yoxdur və ola da bilməz. Çünki, Ermənistan supergüclər tərəfindən yaradılmış və onların mənafeyinə xidmət edən “dövlət”dir. Buna görə də bir neçə gün əvvəl Ermənistanın XİN rəhbəri Ara Ayvazyanın həyasızcasına Azərbaycan ərazisində yaşayan ermənilərlə görüşməsi və onların guya hakimiyət strukturları ilə danışıqlar aparması heç bir çərçivəyə sığmır. Əvəzində isə səfil dövlətin beynəlxalq vəziyyətinin ağırlaşmasına xidmət edir və ermənilər buna gedirlər.
A.Ayvazyanın qeyri-qanuni hərəkətləri Azərbaycan tərəfindən ciddi şəkildə tənqid olunub və bunun əməli nəticələri də özünü göstərəcək. Lakin Ermənistanın bu cür destabilizasiyaya xidmət edən hərəkəti Azərbaycana qarşımı yönəlib? Təbii ki, birmənalı çəkildə yox. Bu işin əsas istiqaməti Rusiya əleyhinə davam edən erməni, əslində isə ABŞ siyasətidir. Ara Ayvazyan da “soros uşaqları” qrupundandır və Rusiya qarşısında əyilməyə məcbur olan Paşinyanın əvəzinə indi Qərb siyasətinin Ermənistanda əsas qanadı sayılır. Onun Qarabağa qanunsuz səfəri isə Kremlə göndərilən mesajdır ki, “biz sənin sözünlə oturub durmuruq”. Başqa sözlə, 10 noyabr kapitulyasiya bəyanatına da sayğısızlıq göstərmək deməkdir. İndi yeni bir sual doğur: Ermənistana “dil” verən olmasayda, bu özbaşınalığa gedərdimi? Qətiyyən! Söhbət ABŞ-da siyasətini demokratiya pərdəsi altında yürüdən hakimiyyətin gəlməsi və demokratlarla Soros fondunun eyni istiqamətdə addımlamalarıdır. Üstəlik, Amerikanın yeni prezidenti Co Baydenin Rusiyaya qarşı demarşıdır. Hadisələrin bu fonda inkişafı başqa bir sualı da gündəmə gətirir: Rusiya prezidenti Putin bu özbaşınalığı Ermənistana bağışlayacaqmı?
Mətbuatın yaydığı məlumata görə, yanvarın 11-də Rusiya paytaxtında 10 noyabr bəyanatını imzalayan Putin, Əliyev və Paşinyanın üçtərəfli görüşü olmalıdır. Bu gözlənilən görüş deyildi. Amma görünür ki, hadisələr bu görüşün keçirilməsini gündəmə gətirib. Məlumat qeyri-rəsmi olduğundan konkret nə isə söyləmək çətindir. Ancaq bir şey məlumdur ki, Paşinyan ona verilən suallar qarşısında aciz duruma düşəcək, bu bir, ikincisi Rusiya sülhməramlılarının bölgədə həyata keçirdikləri siyasətə görə Kreml mənsubları da bəzi suallara aydınlıq gətirməli olacaqlar. Axı, ermənilərə meydan açan qüvvələr arasında Rusiya siyasiləri də var. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin tam haqqı var ki, görüşdə iştirak edən 10 noyabr bəyanatının sahiblərindən imzaladıqları şərtlərin yerinə yetirilməsi üçün hesabat tələb etsin. Çünki, Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın Şuşada yallı gedərək Azərbaycanı müharibəyə təhrik etməsi kimi hərəkətlər indi Ara Ayvazyan tərəfindən təkrar olunur.
N.NOVRUZ

“Münaqişə”, “öz müqəddəratını təyinetmə” kimi korroziyaya uğramış ifadələr tezliklə Ara Ayvazyanın da dilini yara edəcək

Ermənilərin siyasi hakimiyyətinin ən böyük bəlalarından biri başlarına gələn hadisələrdən nəticə çıxara bilməmək bacarıqsızlığıdır. Bu hakimiyyət qonşularına qarşı nankorluğu ilə dünyada “məşhurlaşıb”, Azərbaycanın güclü diplomatiyası onun bütün xalqların nifrət etdiyi işğalçı simasını ifşa edib, daha sonra əməllərinə görə regionda siyasi və iqtisadi blokadaya salınıb, amma baş verənlərin real mahiyyətini və Ermənistanı hara aparacağını bu vaxtadək anlaya bilməyib. Nəhayət, Azərbaycan işğalçının törətdiyi bütün cinayətləri toplayaraq onun ağırlığından bir neçə dəfə artıq səviyyədə güclü zərbə ilə, boks idmanının lüğəti çərçivəsində desək, nokauta salıb. İndi bu ölkə özündə hünər tapıb ayağa qalxmağı bacarmır, bu bir, ikincisi isə düşdüyü vəziyyətin nəticəsini anlamır. Bu məsələ ondan aydın olur ki, Ermənistanın köhnə təxəyyüllü yeni xarici işlər naziri Ara Ayvazyan Moskvada Rusiya XİN rəhbəri Sergey Lavrovla birgə keçirdiyi mətbuat konfransında deyib ki, “Ermənistan Arsaxda xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququ mövqeyindən çıxış etməkdə israrlıdır”. Onun dedikləri haqda “aysor.am” erməni saytı məlumat verib. Bu sözlərin ardınca da Ayvazyan qayıdır ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin əsasında Arsax xalqının özünütəyinetmə məsələsi durur. Hələ bunu da qeyd edir ki, Qarabağ münaqişəsinin uzunmüddətli nizamlama prosesi Minsk qrupunun himayəsi altında danışıqlar yolu ilə həll olunmalıdır.
Erməni nazirin əksinə olaraq Sergey Lavrov öz açıqlamasında real vəziyyətdən çıxış edərək bildirib: “Biz indi-indi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin qaynar mərhələsindən çıxırıq. Qeyd etmək lazımdır ki, Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan dövlət başçılarının imzaladığı və müharibəni dayandırmış 10 noyabr bəyanatının əhəmiyyətini hamı etiraf etmək məcburiyyətindədir”.
Təbii ki, məcburiyyət sindromu A.Ayvazyana da aiddir. Lakin o, məcburən yönləndirildiyi düzgün istiqamətdə getmək istəmir. Düzdür, istisna deyil ki, erməni nazir öz ölkəsinin auditoriyası üçün bu ifadələrdən istiofadə edir. Lakin prosesə başqa bir prizmadan yanaşanda məsələnin əksini də görməmək mümkün deyil.
Ayvazyan Mockvada bəyan edir ki, Dağlıq Qarabağda situasiya sabitləşəndən sonra İrəvan və Bakı danışıqlar stolu arxasında əyləşə bilər. Onun bu sözlərindən sonra Fransanın Azərbaycandakı səfiri Zakari Qross bəyanat verərək bildirir ki, sülhə hazırlaşmağın, nifrətə son qoymağın və regionda etimadı, tərəqqini və sabitliyi möhkəmləndirməyin vaxtıdır: “2020-ci ildə Azərbaycan və Ermənistan arasında iki dəfə - iyulda və payızda hərbi qarşıdurma baş verib. Azərbaycan Dağlıq Qarabağa bitişik yeddi rayon və Şuşa şəhərini qaytarıb. Hər iki tərəfdən çox sayda insan həlak olub. Birgə yaşamanın yeni formaları tapılmalıdır. Çağırışlar və perspektivlər olacaq”. Bəyanatın ruhundan belə məntiqi nəticə çıxır ki, Azərbaycanın döyüşlə yox, hərbi-diplomatik səylərlə azad etdiyi ərazilər hələ də ermənilərə məxsusdur. Bu cür ikibaşlı yanaşmanın sayəsində Ermənistanın XİN rəhbəri köhnə xülyalar müstəvisində çıxış edir. Baxmayaraq ki, onun fəallığı “özü çalıb, özü oynayır” hökmündən o yana keçmir.
Görünür, Fransa tərəfdən eyhamlı bəyanatların verilməsi Ayvazyanı ürəkləndirir və o, Türkiyə silahlı qüvvələrinin regiondan uzaqlaşdırılmasını tələb edir. Və bildirir ki, ATƏT MQ həmsədrləri regiona səfər edəcəklər. Maraqlıdır ki, Ayvazyanın açıqlamaları fonunda Lavrov “nədənsə” bildirib ki, Fransa Minsk qrupu həmsədrliyinə öz xahişi ilə sonradan qoşulub. Əslində bu atmaca Fransanın “suyu bulandırmaq” fəaliyyətinə təpki kimi anlaşılmalıdır. Çünki, KİV-də yayılmış məlumata görə Ayvazyan Moskvadan sonra Parisə gedəcək və sözsüz ki, o, “böyük bacısı”ndan məsləhətlər alacaq. Son vaxtlar Fransa tərəfdən atılan addımlar göstərir ki, bu məsləhət heç də Cənubi Qafqazda dincliyə yönəlmiş addımlarla həmahəng olmayacaq. Nədəndir ki, öz sözü, siyasəti və yol xəritəsi olmayan Ermənistan hakimiyyətinə “can-can” deyəndə onları həyəcanlanıb yoldan çıxırlar. Ara Ayvazyanın bu cür stres içində Parisə səfər etməsi regionda gərginliyin artmasına xidmət edə bilər.
N.NOVRUZ

Dekabrın 1-i gəldi və Azərbaycanın işğal edilmiş Qarabağ bölgəsi üzrə 10 noyabr üçtərəfli bəyanatın müddəalarına görə Ermənistan silahlı qüvvələri Laçın rayonunu da tərk etdilər. Artıq Laçında Azərbaycan bayrağı dalğalanır. Bununla da Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olundu.
Ancaq bu, hələ işin yarısıdır. Qarşıda uzunmüddətli müzakirələr, ola bilsin müəyyən kiçik torpaq mübadilələri, “Laçın dəhlizi” adlandırılan ərazinin gələcək taleyi, düşmənlə münasibətlərin yoluna qoyulması, keçmiş kommunikasiyaların, qonşuluq münasibətlərinin bərpası və digər təxirəsalınmaz problemlər durur. Qarabağ münaqişənin başlanğıcında “üçüncü tərəf” adlanan beynəlxalq güclər qızışdırıcılıq və birtərəfli havadarlıq fəaliyəti göstərməsəydilər, onda münaqişə faciə həddinə keçməzdi. Nə edəsən ki, zaman güclülər zamanıdır və o vaxtlar Azərbaycan indiki qədər hər “növ” düşmənə cavab verə biləcək səviyyədə deyildi. İndi zaman dəyişib, Azərbaycan özü regional gücdür və Cənubi Qafqazın aparıcı dövlətidir. Lakin zərərverici güclər hələ də köhnə siyasətlərindən əl çəkmək istəmirlər. Hətta onlar Azərbaycandan hiddətli və aşağılayıcı cavablar alsalar da, ermənilərə yersiz və əhəmiyyətsiz təəssübkeşlik missiyalarını davam etdirməyə çalışırlar.
Cəmi bir neçə gün əvvəl Fransa Senatının Azərbaycan üçün kağız parçasından başqa bir şey olmayan “dqr” adlı bir yığın separatçının siyasi cəhətdən tanınmasının zəruriliyi haqda qəbul etdiyi qətnamə barədə Fransa hökuməti bildirmişdi ki, bu, Fransa dövlətinin mövqeyi deyil. Hətta Fransa XİN-in dövlət katibi adlanan Jan Batist Lemyan Senatdakı müzakirələrdəki çıxışında bildirmişdi ki, belə bir qərarın qəbulu kökündən səhvdir. Güman etmək olardı ki, bəli, Fransanın siyasi hakimiyyəti irəlini-gerini düşünüb addım atır və Senatın məsləhəti, sadəcə, “gözə kül üfürmək” kimi anlaşılmalıdır. Amma, təəssüf ki, bundan bir neçə gün sonra həmin Jan Batist Lemyan İrəövana göndərilən humanitar yükün başında Ermənistana gəlir və qeyd edir ki, Fransa Azərbaycanın nəzarətinə keçmiş erməni dini və tarixi-mədəni irsinin qorunmasında yardım etməyə hazırdır. Demək, Ermənistan Azərbaycan ərazisini işğal edəcək, Azərbaycanın bütün tarixi-mədəni irsini dağıdacaq, sonra da tələm-tələsik oradakı qədim abidələrə əl gəzdirib bir-iki erməni naxışı vuracaq, üstəlik də yeni nə isə tikəcək və sonra da iddia edəcək ki, bütün bunlar “erməni irsi”dir. Fransa da gəlib “erməni irsi”ni ölkəmizin sərhədləri daxilində qoruyacaq, yaxud beynəlxalq miqyasda bunun davasını edəcək. Müdrik adamlardan biri insan xisləti haqda deyib ki, “qarşısındakı adamı axmaq sayan insan özü axırda axmaq yerində qalır”. Yəni, Fransanın bu canfəşanlığı mənasızlıqdan başqa bir şey deyil. Amma erməniləri qızışdırmaq baxımından olduqca zərərlidir. Demək, Lemyanın başçılıq etdiyi nümayəndə heyətinin üzvləri söhbətlərində tez-tez bildiriblər ki, “ermənilər və arsaxlılar” bizim köməyimizə arxayın olsunlar. Halbuki, “arsaxlılar”, əslində isə Qarabağda yaşayan ermənilər Azərbaycan vətəndaşıdırlar və bunu fransızlar başda olmaqla hamı anlamağa borcludur. Azərbaycan vətəndaşının isə sosial tələbatından başlamış mədəniyyətinə qədər bütün hüquqları dövlət tərəfindən qorunur.
Bu cür tryukların nəticəsidir ki, ermənilər hələ də reallığı dərk etməkdə çətinlik çəkirlər. Əsgərlərimizin ayaq tappıltısından “cırıb aradan çıxmış” qondarma prezident Araik Arutyunyan İrəvanda hələ də “prezident” kimi kimlərəsə müraciət edir, “dövlət”lərini möhkəmləndirməyə çağırır, yəni, qarşıda duran sülh prosesini indidən şübhə altına almağa çalışır. Laçında qalıb yaşamaq istəyən ermənilərə başa salmırlar ki, qalsanız, sizə toxunan olmayacaq, amma mütləq Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etməlisiniz. Məsələ burasındadır ki, Laçın işğal olunanda rayon mərkəzində Mişa adlı bircə erməni vardı ki, onun da arvadı azərbaycanlı idi. İndi sadə ermənilər, belə görünür ki, daha yaxşı yaşamaq üçün Azərbaycanda qalmaq istəyirlər. Lakin erməni siyasi əxlaqsızları bunu öz bildikləri kimi yozurlar.
Hazırda bəzi sahələrdə artıq Azərbaycanın Ermənistanla sərhədlərinin demarkasiyası həyata keçirilir. Bu mürəkkəb və daim mübahisə doğuran məsələdir. Erməni KİV-ləri sevinclə bildirirlər ki, Qafan aeroportu Ermənistan ərazisində qalacaq. Belə ki, sovetlər dönəmində bu aeroport lap Azərbaycan sərhəddinin üzərinə düşürdü, bəlkə də, hələ bir az da bizim sərhəddən bu yana keçmişdi. İndi həmin ərazi ermənilərə qalırsa, mütləq başqa bir mövqedə bizim xeyrimizə bu boşluq nəzərə alınmalıdır və yəqin ki, belə də olacaq.
Ermənilərin beyninə daha bir məsələ elə formada yeridilir ki, sanki Laçın dəhlizi onların torpağı sayılacaq. Ermənilər tərəfindən aparılan bu cür izahatlar gələcək üçün ciddi fəsadlara yol aça bilər. Bu işdə rusiyalı sülhməramlıların rolu ciddi olmalı və həqiqətə söykənməlidir.
Bu və digər ortaya çıxacaq minlərlə problemin həlli olduqca gərgin iş tələb edir. Ancaq, deyir, “yüzə dözən yüz birə də dözər”. Azərbaycan dövlətinin və onun yorulmaz rəhbərinin qazanılmış qələbəni axıra çatdırmaq əzmi bu işlərin də uğurla yerinə yetirilməsinə sarsılmaz inamdır.
Laçının azad edilməsi ilə işğala son qoyulması münasibətilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev xalqa müraciətində azadlıq prosesinin planlaşdırılmış diplomatik səylərin nəticəsi olması haqda ilginc məlumatlar verdi və sübut etdi ki, bundan sonrakı dövrdə də inkişafımız yolunda hər bir addım planlı şəkildə baş verəcək və ölkəmiz daha da çiçəklənəcək: “Bizim ölkəmiz üçün yeni dövr başlayır. Yeni quruculuq dövrü, inkişaf dövrü, azad edilmiş ərazilərimizin bərpası dövrü. Mən tam əminəm ki, Azərbaycan xalqı bu dövrdə də birlik, həmrəylik göstərəcək, güclü iradə göstərəcək. Azərbaycan xalqı yenə də birləşərək dağıdılmış bu şəhərləri, kəndləri bərpa etmək üçün əlindən gələni edəcəkdir. Biz bundan sonra böyük və qürurlu xalq kimi yaşayacağıq. Beynəlxalq müstəvidə öz sözümüzü demişik, bölgədə öz sözümüzü demişik. İstədiyimizə nail olmuşuq və əminəm ki, bundan sonra bizim xalqımızı təhlükəsiz və xoşbəxt həyat gözləyir”.

N.NOVRUZ