
1941-ci ildə Kremlin “məxfi qrupu” qərara gəlir ki, Hitlerin silahdaşlarından biri olan Karl fon Rodenburq öldürülmədən diri ələ keçirilsin. Bu tapşırıq sovet kəşfiyyatının zabiti, “Sadıqaşvili” kod adlı azərbaycanlı Həmzə Cümşüd oğlu Sadıqova – “Həmzə dayı”nın qrupuna həvalə olunur. Bu sətirlər amerikalı jurnalist Nurit Qrinberqin bir müddət əvvəl tanınmış analitik-informasiya saytı “newsblaze.com”-da çap etdirdiyi məqaləsində götürülüb.
Məqalə müəllifi qeyd edir ki, nasist Almaniyasında Vermaxtın generalı olan Karl Rodenburq Stalinqrad döyüşlərində 76-cı piyada diviziyasına komandanlıq edib. “Sovet DTK-nın 70 il ərzində gizli saxladığı 44388 №-li sənədinə əsasən, sonralar SSRİ Baş Təhqiqat İdarəsinin 4-cü direktorluğu adlanan Baş idarənin başlıca vəzifələrindən biri Hitlerin, 8-i nəsillikcə hərbçi olan və Birinci dünya müharibəsində iştirak edən, həmçinin fürerin silahdaşı olan generallar haqda məlumat toplamaq idi. Onların arasında güllə səsinə dözə bilmədiyi üçün “sakit general” adlandırılan və qəddarlığı ilə xüsusilə seçilən general fon Rodenburq da vardı. O, öz əmrlərinin birində yazmışdı: “... yəhudilərə münasibətdə amansız və qəddar olmaq lazımdır”.

1940-cı ildən “Odessa” adlı xüsusi nasist bölməsi fon Rodenburqun bölməsində bioloji silahın hazırlanması ilə məşğul olurdu. Bu qrup xüsusi əhəmiyyətə malik idi, çünki onun üzvlərinin siyahısında Hitlerin sevimli dəstəsinin komandiri Otto Skorseni, SS təxribatçısı, ştandartenfürer, Osvensim-Birkenau əsir düşərgəsinin məhkumları ilə cinayət sayılan eksperimental sınaqlar aparan “doktor” Yosef Mengel var idi. Özünü fürerin məğlubedilməz əsgəri sayan fon Rodenburq onu əsir götürən şəxsi güllələməyi bacardığını və həmin şəxsin rus yox, hansısa başqa millətdən olduğunu tez-tez xatırladırdı” –deyə, amerikalı jurnalist məqaləsində qeyd edir.
Qrinqerin yazdığına görə, alman qoşunlarının Stalinqradda məğlubiyyəti ərəfəsində Hitler Rodenburqa bütün su hövzələrini və quyularını zəhərləmək əmri verir. “Sovet kəşfiyyatı von Rodenburqu asanlıqla aradan götürə bilərdi. Ancaq 1939-cu ildən bəri xüsusi əhəmiyyətli məlumatların daşıyıcısı olan və buna görə də Hitlerin “bioloji silahı”nın atası hesab edildiyindən ciddi təhlükə yaradan bu təkəbbürlü generalı sovet kəşfiyyatı diri tutmaq qərarına gəlir”.
Nürnberq məhkəməsinin sənədlərində qeyd edilib ki, Rodenburqun tutulması minlərlə sovet insanının həyatını xilas etdi. Həmin deövrdə zəhərli maddələrdən istifadə etmək üçün fon Rodenburqun ixtiyarında təxminən 35 dəqiqə olub. Əməliyyat şahidlərinin dediklərinə görə, alman generalı fon Rodenburq hamıdan, hətta alman zabit və əsgərlərindən də qorxurdu.
“Sadıqaşvilinin qrupu Rodenburqun qərargahına hücum zamanı xeyli döyüşçü itirsə də, Həmzə Sadıqov şəxsən özü avtomatı alman generalının alnına dirəyib, diziüstə çökməyə məcbur edir. Lakin qəfil sıçrayış edərək bir neçə atəş açmağa imkan tapan general Sadıqovu yaralayır. Nürnberq prosesinin materiallarında da göstərilir ki, fon Rodenburq bioloji silahlar sahəsində özünün ölümcül “ixtirasını” hamilə yəhudi qadınlarının, yəhudi uşaqların və məhkumların üzərində sınaqdan keçirib”-deyə, Qrinqer yazır.
SMERŞ məlumatlarında göstərilir ki, alman generalı Rodenburq yaratdığı xüsusi otaqda güclü mühafizə altında yəhudi uşaqlarını saxlatdırır və tez-tez özünün qəddar əmrlərini onların üzərində həyta keçirirdi. “Almanlar bu uşaqları alçaldır, təhqir edir və güllələyirdilər. Sovet kəşfiyyatçılarının qarşısında yəhudi uşaqlarının saxlandığı zirzəmiləri Rodenburqun bütün ştab- qərargahı ilə birlikdə partlatmaq vəzifəsi qoyulmuşdu. Kəşfiyyat qrupunun rəhbəri Sadıqaşvili (Həmzə Cümşüd oğlu Sadıqov) zirzəmidə qalan 100-dən çox yəhudi uşağı azad edəndən sonra zirzəmidə gördüklərinin təsiri altında ikinci mərtəbəyə qalxır və xüsusi peşəkarlıqla general fon Rodenburqa hücum edib onu şəxsən əsir götürür”- məqalədə qeyd edilir.
Qringer yazır ki, keçmiş NKVD-in (DİXK) 52-ci xüsusi motoatıcı briqadasının üzvü Avraam Koqan 51-ci motoatıcı diviziyanın polkovniki Həmzə Sadıqov haqda yazmışdı: “Bakıda doğulmuş İsaak Aaron Mixayloviç məni Rodenburqun “ölüm sarayı”nda saxlanılan 30 yəhudi ailəsinin və 100-dən çox yəhudi uşağının azad edilməsində mühüm rol oynayan əsil Azərbaycan qəhrəmanı ilə tanış etdi. Xilas edilmiş uşaqların siyahısı Moskvaya göndərildi. Mən və yəhudi dostlarım Sadıqovu “həmyerlimiz” adlandırırdıq. Biz onun qəhrəmanlığı barədə sinaqoqa məktub göndərdik. Məktubu 11 zabit imzalamışdı. Biz sinaqoqun başçısı Solomondan xahiş etdik ki, bizə dua edəndə Sadıqova da dua etsin”.
22 oktyabr 1949-cu ildə İsrailin gündəlik “Maariv” qəzeti “Borc” başlığı altında hərbi jurnalist İ.Feldmanın Həmzə Sadıqovun fəaliyyətindən bəhs edən məqaləsini dərc edir. “Müharibə - kimin kim olduğunu aydınlaşdıran səhnədir. O heç kimi bağışlamır və kimsəyə minnət qoymur. Azərbaycanlı Həmzə Sadıqov 1942-ci ildə Stalinqrad uğrunda döyüşlərdə bizim uşaqları labüd ölümdən xilas etməklə İsrailin yeni tarixinin əsas səhifələrindən birini açıb. Biz yəhudi tarixçilərindən xahiş edirik ki, bizim uşaqları faşist əsarətindən xilas edən cəsur döyüşçünün qəhrəmanlığını, onun bizim ailələrə və uşaqlara təmənnasız yardımını tərənnüm etsinlər” – Feldman “Borc”da yazmışdı.

Amerikalı jurnalist qeyd edir ki, bir çox illər ərzində azərbaycanlı qəhrəman Həmzə Sadıqovun adı tarix kitablarında, memuar ədəbiyyatında xatirlanmayılb, onun haqqında sonradan gələn nəsil heç nə bilməyib.
“Dəmir pərdə” enəndən sonra bir çox arxivlərin açılması yarıunudulmuş yaxud daldalıqda qalmış adları üzə çıxardı, ictimaiyyət daha çox “Sadıqaşvili” kod adlı məşhur olan Həmzə Sadıqov adı ilə tanış oldu. Vaxtında o, Sovet İttifaqı Qəhrəmanının “Qızıl ulduz”una təqdim olunur. Lakin naməlum səbəblərdən bu sənəd yuxarılarda unudulur. Şərəfli, cəsur, mərd və ölümsüz Həmzə Sadıqov sonra vətəni Azərbaycanın doğma Agdam şəhərinə qayıdır. O əsil qəhrəmandır, onun qəbri hazırda Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş ərazisində yerləşir. Onlarla yəhudi ailəsini qəddar faşistlərdən xilas edən qəhrəmanın nəşinin, erməni vandallarının, demək olar ki, dağıtdığı qəbirdə, soyqırıma məruz qalmış Xocalıda nasistlər kimi azərbaycanlı uşaqları öldürən erməni faşistlərinin ayaqları altda qalması ürəkləri dağlayır”-deyə, Nurit Qringer yazır.



“Azərbaycana son səfərimdə dostum məni Firdovsi Sadıqovla görüşdürdü ki, bu qeyri-adi insan haqda əhvalatı öz qulaqlarımla eşidim. Uşaqlıqda o, atasının şücaətləri barədə az bilib, yalnız böyüyəndən sonra bu əhvalatları geniş şəkildə öyrənib. Firdovsi Sadıqovun mənzilinin qapısını açıb içəri girəndə sanki əsrarəngiz bir muzeyə daxil olursan. Atasının, qəhrəman Həmzə Sadıqovun hərbi mundirdə iki böyük şəkli, digər tərəfdə Azərbaycan rəhbərliyinin, həmçinin israilli liderlər - David Ben-Qurion və Binyamin Netanyahunun, Azərbaycan və İsrail bayraqlarının fotoları divarları bəzəyir.
Bütün bunları görəndə əvvəlcə adamı təəccüb hissi bürüyür, stol ətrafında oturub qəhrəmanın oğlu ilə söhbət edəndən sonra isə qəlbinə rahatlıq gəlir. Bütün gördüklərinin mənasını anlayırsan və bu möhtəşəm əhvalat qəlbinə girərək insani hisslərə dərindən toxunur.
Firdovsinin atası Həmzə Sadıqov 1915-ci ildə Ağdamda doğulub və 1964-cü ilə qədər orada yaşayıb. Həmzə Sadıqov 1945-ci ildə evə qayıdanda Azərbaycan SSR-in partiya lideri Mircəfər Bağırovla görüşür. Həmzə, fon Rodenburqu, qəddarlığı ilə məşhur olan alman generalını zərərsizləşdirib həbs etdiyi üçün qürurlanırdı. Xarakterinə və cəsurluğuna görə Həmzə Ağdam əhalisinin fəxri idi. Həmzə Sadıqov 1964-cü il mayın 9-da, 49 yaşında gənc ikən həyatını itirir. 1992-ci ildə Ermənistan ilə münaqişə zəminində Ağdam işğal olunanda ailə Həmzənin qəbrini ermənilərin işğal edib dağıtdığı Ağdamda qoyub Bakıya gedir”- Qringer qeyd edir.
“Mən atam haqqında bütün bunları 20 il əvvəl öyrənməyə başlamışam. Niyyətim məni atam haqda materiallar axtarmağa sövq etdi. 1976-cı ildə Sovet İttifaqının nasist Almaniyası üzərində Qələbə Günü münasibətilə qonşu Gürcüstana getmişdim və mən orada atamın sovet ordusunda birgə xidmət etdiyi yoldaşları ilə görüşdüm. Uşaqlar uşaqdırlar, onların məsumluğu gözlərində həkk olunub. Faşistlərin uşaqları soyuqqanlılıqla öldürməsi məndə dəhşətli ağrı doğurur,- deyə Sadoxov öz hisslərini ifadə edir. Rodenburqun ələ keçirildiyi əməliyyatda atam ağır yaralanır, lakin o özünü gözləyən ölüm təhlükəsinə baxmayaraq bir an belə vaxt itirmədən hər şeydən öncə uşaqların xilası barədə düşünür” - Firdovsi Sadıqov danışır.
Qeyd etmək lazımdır ki, Nurit Qringer yazır, Firdovsi də bir çox azərbaycanlılar kimi yəhudi xalqını sevir və İsrail Dövlətinə böyük rəğbət bəsləyir. “Bunun təsdiqi kimi, onun mənzilinin divarlarını İsrailin ilk baş naziri David Ben Qurionun və hazırkı baş naziri Binyamin Netanyahunun portretləri bəzəyir. Üstəlik, iki ölkənin – Azərbaycanın və İsrailin bayraqları ekspozisiyanın bir hissəsi kimi yan-yana asılıb. Firdovsi arzulayır ki, İsrail dövləti qəhrəman Həmzə Sadıqovun xatirəsini yad etsin. Ölümündən əvvəl qəhrəman ata oğluna deyib: Yəhudilər səni tapacaqlar. Mən, yəhudi qadın, onu tapdım. İnanıram ki, digər yəhudilər də Firdovsini tapacaqlar”. Nurit Qringerin ciddi axtarışlarının nəticəsində meydana gəlmiş məqalə azərbaycanlı Həmzə Sadıqovun qəhrəmanlığını tərənnüm etməklə bərabər Azərbaycan və yəhudi xalqlarının tarixi dostluğuna da bir nümunədir.
“Tərəf.az” saytında rus dilində dərc edilmiş məqalə “İKSmedia.az” saytı tərəfindən tərcümə edilib.