Heydər Əlirza oğlu Əliyev 1923-cü il mayın 10-da Naxçıvanda anadan olmuşdur.
Azərbaycan Sənaye İnstitunun memarlıq fakultəsində təhsil almışdır. 1941-1944-cü illərdə
Naxçıvan MSSR –də Daxili işlər Komissarlığında çalışmışdır. Heydər Əliyev 1944-cü ildən
dövlət təhlükəsizliyi orqanlarında çalışmağa başlamışdır. O, Leninqrad və Moskva
şəhərlərində xüsusi ali təhsil almış, 1957-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Tarix
fakültəsini əla qiymətlərlə bitirmişdir.
Heydər Əliyev 1964-cü ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında Dövlət
Təhlükəsizlik Komitəsi sədrinin müavini, 1967-ci ildə isə sədri vəzifəsində çalışmışdır.
Heydər Əliyevin Azərbaycanda birinci rəhbərliyi dövrü 1969-1982-ci illəri əhatə etmişdir.
1969-cu ildə Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi seçilərək bu imkanından dövlətçiliyimizin
inkişafı üçün istifadə etmişdir. Belə ki, 1969-cu ildə 2000 hektardan çox Azərbaycan
torpağının ermənilərə verilməsi mərkəz tərəfindən razılaşdırılsa da lakin Heydər buna
imkan vermədi. O, Azərbaycan SSR-nın 1978-ci il qəbul edilmiş konstitusiyasında dövlət
dilinin azərbaycan dili olmasını təmin etmişdir. 1975-ci ildə Bakıda Məişət Kondisionerlər
zavodunu inşa etdirdi. Yeni – yeni iş yerlərinin açılması iqtisadiyyatımızın inkişafına şərait
yaratdı.
Heydər Əliyev 1982-ci ildə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi
Siyasi Bürosunun üzvü seçildi və SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsinə
təyin edildi. 1987-ci ildə vəzifəsindən istefa verərək doğma vətəninə qayıtmışdır. O,1990-
cı il yanvarın 20-də sovet qoşunlarının Bakıda törətdiyi qanlı faciə ilə əlaqədar ertəsi gün
(yanvarın 21-də) Azərbaycanın Moskvadakı nümayəndəliyində bəyanatla çıxış edərək,
xalqımıza qarşı törədilmiş cinayətkarların cəzalandırılmasını tələb etmişdir. O, Dağlıq
Qarabağda yaranmış kəskin münaqişəli vəziyyətlə bağlı SSRİ rəhbərliyinə dəfələrlə
məlumat vermişdir. Lakin mərkəz bu məsələyə əhəmiyyət vermədiyi üçün 1991-ci ildə
Kommunist Partiyasının sıralarını tərk etmişdir.
Heydər Əliyev 1991-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisinin sədri
olmuşdur. 1993-cü ilə qədər orada çalışmışdır. 1992-ci ildə Naxçıvanda Yeni Azərbaycan
Partiyasını yaradaraq, onun sədri seçilmişdir. Ozamankı iqtidarın Naxçıvanı blokadaya
saldığı dövürdə Heydər Əliyev 1992-ci ildə Türkiyə ilə Sədərək-Dilucu ümüd körpüsünün
açılmasına nail olmuşdur.
1993-cü ilin ortalarında Gəncədə Surət Hüsynovun başçılığı ilə prezident Əbülfəz
Elçibəyə qarşı baş vermiş qiyam vətəndaş müharibəsinə gətirib çıxaracaqdı. O zaman
xalqın təkidli tələbi ilə Heydər Əliyev Bakıya gəldi. 1993-cü il iyunun 15-də Azərbaycan Ali
Sovetinin sədri seçildi. O zamankı Prezidentin vəzifəsindən uzaqlaşdığına görə İyunun
24-də Milli Məclisin qərarı ilə prezident səlahiyyətləri Heydər Əliyevə verildi.
1993-cü il oktyabrın 3-də ümumxalq səsverməsi nəticəsində Heydər Əliyev
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildi. Bununla da Azərbaycanda siyasi, sosial,
iqtisadi və mədəni sahələrdə inkişaf başlandı. İlk öncə ordu quruculuğu formalaşdırıldı.
Ermənilərin işğalçı yürüşlərinin qarşısı alındı. Separatçıların özbaşınalığına son qoyuldu.
1994-1995-ci illərdə dövlət çevrilişi cəhdlərinin qarşısı alındı.
1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda Dünyanın bir sıra nüfuzlu neft şirkətləri ilə
Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda neftin birgə hasili və pay şəklində bölüşdürülməsi
haqqında Əsrin Müqaviləsi imzalandı. Onun birinci prezidentliyi zamanında ordu daha da
mökəmləndirildi. Düşmənə əks-zərbələr endirildi. 1994-cü il mayında Ermənistan –
Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin birinci mərhələsini başa çatdıran Bişkek
protokolu ilə cəbhədə atəşkəs elan olundu. Siyasi sahədə bir sıra nailiyyətlər əldə edildi.
1995-ci il noyabrın 12-də Azərbaycan Respublikasının konstitusiyası və həmin gün
Azərbaycan Respublikasının parlamentinin yaradılmasına nail olundu. 1998-ci ildə ölüm
cəzası ləğv edildi. 1998-ci ildə Konstitusiya məhkəməsi yaradıldı. Xarici dövlətlərlə
diplomatik əlaqələr daha da genişləndirildi. Azərbaycan həqiqətləri dünyaya çatdırıldı.
Azərbaycanlıların 1948-1953-cü illərdə tarixi torpaımız olan İrəvandan deportasiya
siyasətini 1997-ci il fərmanı, 1918-ci il xalqımıza qarşı məqsədli şəkildə təşkil edilmiş mart
soyqrım siyasətini 1998-ci il fərmanı ilə tarixin yaddaşına həkk etdirdi. 1998-2003-cü
illərdə ikinci dəfə Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildi. Minlərlə iş
yerlərinin açılması, ictimai və dövlət binalarının inşası, xalqın rifahının yüksəldilməsi məhz
Heydər Əliyevin humanist siyasətinin bariz nümunəsi idi. 2003-cü il prezident seçkilərində
O, öz namizədliyini İlham Əliyevin xeyrinə geri götürmüşdür. 2003-cü il dekabrın 12-də
Azərbaycanın Ümümmilli Lideri Heydər Əliyev vəfat etmiş, Bakıda I Fəxri Xiyabanda dəfn
olunmuşdur. Onun siyasi kursunun layiqli davamçısı, Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti cənab İlham Əliyev 2020-ci ildə 44 günlük vətən müharibəsində erməni
ordusunu darmadağın edərək, işğal olunmuş torpaqlarımızı azad etdi və bununlada
Heydər Əliyevin başlatmış olduğu missiyanı layiqincə yerinə yetirmiş oldu.
Tərlan İslamov
Masallı rayon Ərkivan qəsəbəsi 1 saylı orta məktəbin müəllimi